In gesprek met Tweede Kamerleden over Werk aan Uitvoering
De politiek heeft een belangrijke rol bij het verbeteren van de publieke dienstverlening, in samenwerking met beleid en uitvoering. Een brede vertegenwoordiging van Werk aan Uitvoering (programmadirectie WaU, NPD, SVB, IND en BZK) sprak daarom op 7 maart met leden van de Tweede Kamer-commissie SZW over het verbeteren van publieke dienstverlening en uitvoering van beleid. In deze technische briefing ging het met name over de noodzaak tot vereenvoudiging in regelgeving en beleid en het eerder betrekken van de uitvoering, het belang van gegevensdeling en de gevolgen van krapte in de arbeidsmarkt.
In een introductie nam Programmadirecteur Alex Wijkhuizen de Kamerleden kort mee in de aanleiding en inzet van het programma Werk aan Uitvoering (WaU). “Het programma jaagt aan en helpt om patronen binnen de hele overheid te doorbreken. Waarbij het weer gebruikelijk is dat beleidsmakers al in het beginstadium de uitvoering en burgers betrekken. En de politiek zich goed laat informeren over de effecten van amendementen op de uitvoerbaarheid en op gezinnen in Nederland. En waarbij de uitvoering met verbetervoorstellen komt die mensen en ook hun eigen personeel verder helpt.”
Beleidskompas
Rhodia Maas, directeur-generaal van de IND wees op de stappen die met het programma overheidsbreed zijn gezet en noemde enkele voorbeelden uit de Voortgangsrapportage 2023 van WaU. In het landelijk Maatwerkloket Multiproblematiek werken bijvoorbeeld 6 ministeries, 16 landelijke uitvoeringsorganisaties en ongeveer 60 gemeenten samen voor mensen die in de knel zitten in het sociaal domein. “Minder zichtbaar maar voor de uitvoering heel belangrijk zijn zaken als het Beleidskompas. Hierbij wordt de praktijkervaring van publieke dienstverleners en het perspectief van mensen en bedrijven eerder benut in het wetgevingsproces.”
Van ‘fix’ naar ‘solve’
“Toch gaat het nog niet goed genoeg”, vulde Diana Starmans van de Raad van Bestuur van SVB en het Netwerk voor Publieke Dienstverleners (NPD) aan. De toekomstbestendigheid van de publieke dienstverlening staat onder druk door complexiteit en krapte in de arbeidsmarkt. “We moeten werken aan een ander soort oplossingen. In plaats van een “fix” binnen de bestaande complexe stelsels, moeten we naar een “solve” van de daadwerkelijke oorzaken van de complexiteit voor de lange termijn.” Starmans noemde als voorbeeld de kindregelingen, die nu worden aangepakt, omdat ze met “2 regelingen, 2 uitvoerders, 2 regimes onnodig ingewikkeld zijn geworden”.
‘Doorbraakthema’s’
Vereenvoudiging van beleid en regelgeving en hoe om te gaan met schaarste op de arbeidsmarkt zijn uitdagingen waarop overheidsorganisaties de komende jaren gezamenlijk een doorbraak willen realiseren, lichtte programma directeur-generaal Christa Klijn toe. Andere ‘doorbraakthema’s’ - vastgelegd in de Herijking van WaU - zijn zorgvuldige gegevensdeling en het ondersteunen van de politiek bij de uitvoerbaarheid en begrijpelijkheid van wetgeving en amendementen in de veelheid van informatie en afwegingen waar u zich continu mee geconfronteerd ziet.
Doorbouwen aan WaU
Mark Vermeer, Directeur Digitale Overheid bij het ministerie van BZK wees daarnaast op lopende initiatieven die worden voortgezet als onderdeel van de Herijking van WaU. Zoals het realiseren van toekomstbestendige dienstverlening en het versnellen van de digitale agenda. “Zo zijn er experimenten met overheidsbrede loketten in Amsterdam, Utrecht, Enschede en Hoorn, waarbij gemeenten en dienstverleners samenwerken om betere aan te kunnen sluiten op de verwachtingen van burgers.” Ook zaken als proactieve dienstverlening - om onderbenutting van regelingen tegen te gaan, toekomstbestendige wet- en regelgeving en meer gelijke waardering van beleid en uitvoering kwamen aan bod.
“Beter aansluiten bij de samenleving”
“We hebben alle reden om breed binnen de overheid stappen te zetten om de publieke dienstverlening te verbeteren”, gaf programma directeur-generaal Christa Klijn aan. “Om onze patronen en reflexen onder de loep te nemen en beter aan te laten sluiten bij wat er gevraagd wordt vanuit de samenleving.” Zij benadrukte de noodzaak van samenwerking van alle overheden en overheidsorganisaties, de samenleving en de politiek om grotere verbeteringen te kunnen maken. En riep hierbij de aanwezig Kamerleden op zich te richten op het ‘wat’ en de uitvoering voor hen te laten nadenken over het ‘hoe’. “Geef de uitvoering daar ook enige ruimte in. En blijf met ons, beleid en uitvoering, in gesprek dan kunnen we u ook meenemen in de knelpunten en onze overwegingen die tot keuzes leiden. ”
“Stel vooral de vraag: Is het uitvoerbaar? En is het afgestemd met de uitvoering?”, riep Rhodia Maas de Kamerleden op. “Is een amendement of een beleidswijziging zo (wel) goed doordacht op de uitvoerbaarheid van die regel.
Onbenutte mogelijkheden Kamerleden
Na de introductie op het programma en de gezamenlijke opgaven, gingen de vertegenwoordigers van het programma uitgebreid in op vragen van de Kamerleden. Zo kwam onder meer aan bod:
- Nog (relatief) onbenutte mogelijkheden voor Kamerleden om bij te dragen aan vereenvoudiging, zoals het agenderen van alternatieven hiervoor kan beter en met beleid en uitvoering bespreken van Standen van uitvoering en knelpuntenbrieven in Kamercommissies.
- Hoe meer vanuit de mensen in plaats van vanuit de processen wordt gewerkt. Voorbeelden die aan bod kwamen: het in beeld brengen van klantreizen, gebruik van doenbaarheidstoetsen, inzet van burgerpanels, maatwerkloketten en minder strikte interpretatie van wet- en regelgeving.
- Maatwerk (daar waar standaardregeling niet voldoet) moet de uitzondering zijn.
Moment van reflectie
Tot slot spraken zowel Kamerleden als vertegenwoordigers van WaU over het belang van dit soort technische briefings, maar ook werkbezoeken en dialogen waarin de knelpunten in de uitvoering aan bod komen. Bepaalde onderwerpen zouden ook breder dan in een specifieke Kamercommissie aan bod moeten komen. Dit vraagt iets van de Kamer zelf. Alex Wijkhuizen riep de Kamerleden ook om op 5 juni deel te nemen aan de Dag van de Publieke Dienstverlening, een dag die bedoeld is om met beleid, uitvoering en politiek te werken aan betere dienstverlening.
Meer informatie
Bekijk de opname van het hele gesprek op de website van de Tweede Kamer.