Ga direct naar inhoud

WaU-sessies december 2021

In december 2021 hebben ruim 200 collega’s werkzaam bij ongeveer 40 organisaties deelgenomen en bijgedragen aan 7 WaU-sessies binnen 3 weken. Onderstaand tref je per sessie een kort verslag, de gepresenteerde slides en/of relevante documenten aan.

Hieronder komen achtereenvolgens de volgende sessies aan bod:

  1. Wat betekent ambtelijk vakmanschap voor jou?
  2. Hoe verbeteren we feedbackloops op lopend beleid?
  3. Hoe leer je luisteren naar burgers?
  4. Wat levert een uitvoeringstoets op?
  5. Hoe maken we digitale ethiek bestuurlijk bespreekbaar
  6. Welke inzichten levert een beleidsjourney op?
  7. Relatietherapie in de sturingsdriehoek

1. Wat betekent ambtelijk vakmanschap voor jou?

Op uitnodiging van het rijksbrede programma Grenzeloos Samenwerken spraken collega’s online met elkaar aan de hand van metaforen en gebruiksvoorwerpen over wat ambtelijk vakmanschap voor hen betekent. Naast klinkende boektitels als ‘Groter denken, kleiner doen’, ‘Publieke bezinning’ maar ook ‘De Kameleon vaart voorop’ werden zelfgemaakte schalen en nieuwsgierige poppetjes getoond. In de gesprekken werden persoonlijke voorbeelden gedeeld en is aandacht besteed aan het nut van tegenspraak, oog hebben voor verschillen tussen drijfveren van medewerkers, de gevolgen van wensdenken over de uitvoering, het cyclisch benaderen van vraagstukken en het verkleinen van de afstand tussen denken en doen.

Meer informatie

2. Hoe verbeteren we feedbackloops op lopend beleid?

Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft onderzoek gedaan naar hardvochtigheden en deelde aansprekende voorbeelden uit eigen praktijk. Tijdens de sessie bleek dat de meeste organisaties KPI’s hanteren en dat zij door de zachte kant van de uitvoering (bijvoorbeeld de menselijke maat) te evalueren erachter kwamen dat een eenzijdige focus op de harde kant (bijvoorbeeld doorlooptijden) tot hardvochtigheden kan leiden. Verschillende uitvoeringsorganisaties organiseren arbitraire of morele beraden om hardvochtigheden te bespreken en agenderen. Tijdens de sessie kwam naar voren dat het constateren van hardvochtigheden iets anders is dan het oplossen daarvan. In de praktijk blijkt dat hardvochtigheden die op de werkvloer worden besproken minder negatief worden uitgelegd en ‘vergroend’ als deze via managementlagen de directie bereiken.

Meer informatie

3. Hoe leer je luisteren naar burgers?

Betere overheidsdienstverlening zit niet alleen in het verbeteren van de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving, maar ook in het beter aansluiten van wet- en regelgeving bij de dagelijkse werkelijkheid en verwachtingen van burgers. Luisteren naar en leren van burgers is daarom onontbeerlijk. Tijdens deze sessie is besproken hoe je patronen kan ontdekken in de ervaringen van burgers en de reacties daarop van overheidsdiensten. Participatie bij complexe beleidsopgaven gaat om systematisch feedback organiseren in het beleidssysteem. Het gaat dan zowel om de inhoud van het beleid, bijvoorbeeld om onverwachte effecten in kaart brengen, maar ook om de interpretatie en het ‘frame’ van zowel burgers als ambtenaren: hoe wordt het beleid en de uitvoering daarvan ontvangen en geïnterpreteerd? Deze invalshoek leverde tijdens de sessie veel herkenning op.

We zijn ons niet altijd bewust van ons ambtelijke taalgebruik, en staan onvoldoende stil bij hoe iemand iets leest of iets begrijpt. Het is niet altijd meteen zo dat ons beleid onjuist is, als wel dat het ander wordt opgevat dan bedoeld en in specifieke situaties anders wordt uitgelegd dan beoogd. Het is dus van belang dat je niet het beleid zelf direct als vertrekpunt neemt, maar dat je start bij de interpretatie, context en ervaringen van burgers hiermee. Verhalen van klantcontactcentra van uitvoeringsorganisaties zijn bijvoorbeeld goudmijnen van informatie. Het verzamelen en analyseren van praktijkervaringen vertelt ons meer over de onbedoelde effecten van beleid, de samenloop van wet- en regelgeving, over de interpretatie en de beleving daarvan. Dit perspectief vormt het startpunt voor leren en verbeteren, zeker bij complexe beleidsopgaven.

Meer informatie

4. Wat levert een uitvoeringstoets op?

De VNG voert namens gemeenten uitvoeringstoetsen uit op allerlei nieuwe wetten en wetswijzigingen voor alle ministeries. De onderwerpen zijn divers; van aanpassingen op het gebied van Jeugd, Wmo en inburgering tot aan aanpassingen van de archiefwet en de Wet Digitale Overheid. Door de meer dan 100 uitvoeringstoetsen die inmiddels zijn uitgevoerd, is veel ervaring en kennis opgedaan en een bruikbare methodiek ontstaan. Tijdens de sessie werd de aanpak geschetst waarbij wordt ingezet op vroegtijdige betrokkenheid, een iteratief proces, zicht op de keten waarbinnen je opereert en een heldere rolverdeling. Uitgangspunt is dat de uitvoering niet te veel politiek moet meebewegen en moet waken voor framing, afzwakking of vergroening van een neutraal geformuleerd onderzoek. De professional moet daartoe rolvast opereren en niet per se een bewindspersoon uit de wind willen houden. Door de uitgangspunten uit het Integraal Afwegingskader (IAK) beter toe te passen kan hierin worden voorzien.

Meer informatie

5. Hoe maken we digitale ethiek bestuurlijk bespreekbaar?

De overheid probeert datagedreven werken vaker en beter toe te passen. Tijdens deze sessie werd door UWV Gegevensdiensten de bruikbaarheid van het Kompas Data Ethiek en de rol van een divers samengestelde adviescommissie besproken. Bij het UWV is het kompas richtinggevend maar niet normstellend en zijn hierin kernwaarden geformuleerd op basis van casuïstiek en vakliteratuur. Het kompas is in enkele maanden breed besproken en door de directie vastgesteld. Het is daarmee een leidraad voor gesprek, geen handboek soldaat, waarbij het doorleven en begrijpen voorop staat.

Meer informatie

6. Welke inzichten levert een beleidsjourney op?

Bij SZW is het beleidsproces onder de loep genomen om te bepalen waar de kansen en uitdagingen liggen om gebruikers, zoals burgers en bedrijven, meer en eerder te betrekken. Op basis van een design thinking aanpak hebben ongeveer veertig sleutelfiguren kansen in kaart gebracht om beleid meer te verbinden met de praktijk en de eindgebruiker. Aan de hand van gebruikersverhalen is een beleidsjourney opgesteld. Daarin wordt aandacht besteed aan verkennen, ontwikkelen, uitvoeren en evalueren. De kansen en uitdagingen die per fase zijn onderkend, leiden tot veel herkenning tijdens deze sessie. De manier waarop SZW dit in beeld brengt en per aanbeveling aangeeft welke instrumenten of collega’s je met een vraagstuk kunnen verder helpen, werkte zeer verduidelijkend.

Meer informatie

7. Relatietherapie in de sturingsdriehoek

Tijdens deze sessie hebben deelnemers vanuit hun eigen rol hun positie binnen en de werking van de eigen sturingsdriehoek tussen eigenaar, opdrachtgever en opdrachtnemer besproken. Het krachtenveld tussen deze drie rollen is bij veel organisaties continu in beweging, waardoor de eigen positie soms wisselt. Om voor jezelf en ook voor nieuwe collega’s duidelijkheid te creëren over de vraag wie waarvan is, is het periodiek voeren van een gesprek hierover onmisbaar. Bij organisaties waar dit gesprek niet structureel plaatsvindt wordt dit doorgaans ondervangen door via informele contacten tussentijds en naar behoefte elkaar op te zoeken. Bij organisaties waar het gesprek wel plaatsvindt wordt overigens niet altijd de vraag over rolopvatting en -verdeling gesteld.

Binnen gesprekken is er naast het maken van functionele afspraken ook duidelijk behoefte aan een open houding. Daarbij is het wenselijk om onderscheid te maken tussen rollen gericht op de inhoud van het dossier en rollen gericht op de relatie. Vanuit de relatie kan je bijvoorbeeld goed sturen op het proces, zonder te verzanden in een expertisediscussie over de inhoud en kan je het risico op micromanagement en detailsturing beperken. Ook door onderscheid te maken tussen het wat en het hoe kan een gesprek beter worden ingekaderd. Tijdens de sessie bleek dat de mate waarin collega’s gelijkwaardigheid ervaren binnen de driehoek verschilt. Dat zit soms ook in kleine dingen zoals het elkaar vroegtijdig betrekken bevragen. Afsluitend werd het belang van investeren in een regelmatig, kwalitatief hoogwaardig gesprek benadrukt. Dat kan zowel door deze in processen vast te leggen, alsook door de tijd te nemen voor elkaar en te investeren in relaties binnen de driehoek.

Meer informatie