Mark Vermeer: “Als de overheid beschikbare data slimmer gebruikt, is dat de volgende stap”
Mark Vermeer is directeur Digitale Overheid bij het ministerie van BZK. Een interview over de uitdagingen in WaU-verband voor de digitale overheid.
Wat houdt de digitale overheid in voor jou?
“Het is natuurlijk helder dat de overheid van nu digitaal is. In de context van mijn directie gaat het dan over de manier waarop we digitale technologie inzetten om de overheidsdienstverlening te optimaliseren voor burgers en ondernemers. We zijn in dat verband voor een groot aantal projecten opdrachtgever van organisaties zoals ICTU, Logius, RVIG en AZ/DPC. Daarnaast zorgen we voor wet- en regelgeving, zoals de Wet Digitale Overheid die begin eind maart 2023 is aangenomen door de Eerste Kamer.”
Hoe wordt er rekening gehouden met burgers die niet of minder digitaal vaardig zijn?
“Ongeacht om hoeveel mensen het nu of straks gaat, vanuit de overheid en politiek is de insteek dat er altijd een niet-digitale weg moet zijn om zaken te doen met de overheid. Het is wel fijn als je enigszins digitaal vaardig bent. Op onze Informatiepunten Digitale Overheid – die meestal gevestigd zijn in een bibliotheek – wordt je geholpen. Niet alleen in zaken doen met de overheid, maar ook met digitaal vaardiger worden zodat je het een volgende keer misschien zelf kunt.
Verder is het soms niet meer nodig om een formulier in te vullen, zoals de vooraf ingevulde aangifte bij de Belastingdienst. En via de aanpak levensgebeurtenissen proberen we als overheid samenhangende dienstverlening te bieden, ook op fysieke locaties met vertegenwoordigers van meerdere organisaties.”
Wat zijn de belangrijkste prioriteiten en wat gaan we daarvan de komende tijd merken?
“We houden ons vooral bezig met dienstverlening waarbij meerdere overheidspartijen betrokken zijn, gewild of ongewild. Zorgen dat je als burger of ondernemer dan goed wordt geholpen, daar werken wij aan mee. Verder gaan de ontwikkelingen voor online inloggen behoorlijk snel, dat is ook een groot onderwerp voor ons. Er wordt daarvoor nu bijvoorbeeld een publieke wallet ontwikkeld, vergelijkbaar met de Apple Wallet op een iPhone. In toenemende mate willen we toe naar proactieve dienstverlening, dus dat men gewoon krijgt waar men recht op heeft, zonder nog langer een aanvraag te hoeven doen. Als de overheid de beschikbare data slimmer gebruikt, is dat de volgende stap."
Wat is de stand van zaken van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS)? Wat houdt die in en wat is de reikwijdte ervan?
“De IBDS is meer dan een verzameling technische initiatieven. Het gaat bijvoorbeeld ook over de mogelijkheid om data te gebruiken en het daadwerkelijk benutten ervan. Er zijn allerlei vragen bij het hoger management van organisaties over wat mag en wat niet, niet alleen over de toepassing van de AVG. Daarom hebben wij een onafhankelijke adviesfunctie opgezet voor casussen over datadelen waardoor je een duidelijker kader krijgt om mee te werken. We kijken nu samen met JenV en het netwerk van publieke dienstverleners of we een adviescollege kunnen creëren zoals in België."
Uitvoerende diensten, gemeenten, provincies hebben soms zelf ook een datastrategie. Hoe verhoudt zich dat tot de IBDS?
“Er zijn nog veel organisaties die dat behoorlijk ingewikkeld vinden. Je hoort letterlijk de oproep aan BZK om hulp en regie. Van de IBDS kan in elk geval een bepaalde inspirerende werking uitgaan.
De kracht is de interbestuurlijke samenwerking. Die is ook nodig in de transformatie naar datavolwassenheid. De grote maatschappelijke opgaven waar we voor staan vergt datadeling over organisaties, domeinen en sectoren heen. Daarvoor werken we vanuit de IBDS ook aan een federatief datastelsel met afspraken en standaarden en voorzieningen zodat data ook echt kan stromen. Wij bieden dus inkadering, standaarden en voorbeelden.”
Richten jullie je vooral op het sociale domein of ook op het fysieke domein?
“Beide. Alleen is het in het fysieke domein vaak een kwestie van langere adem, die meestal ook verder van de burger af staat, zoals ruimtelijke ordening. Tegelijkertijd is stikstof natuurlijk wel een actueel maatschappelijk probleem waarin ook infovoorziening een rol speelt. Dit domein biedt veel kansen om echt datagedreven te werken.”
IBDS heeft ook verbinding met vraagstukken op het gebied van informatiebeveiliging en privacybescherming. Hoe geven jullie daar invulling aan?
“We zien toe op het ontwikkelen van privacy-verbeterende technieken, waarbij niet hele datasets worden gedeeld, maar het door bijvoorbeeld pseudonimisering en dataminimalisatie mogelijk is om een zekere set aan gegevens te delen.”
Tot slot: wat moeten ambtenaren voor hun werk weten van de IBDS en hoe kunnen ze daar kennis van nemen?
“Op twee manieren. Wij promoten goede voorbeelden, casussen die wij ergens zien en die anderen kunnen inspireren. Ik zou zeggen: word lid van onze community Realisatie IBDS op Pleio. En volg onze LinkedIn-account Digitale Overheid, waar je prima voorbeelden vindt die je in je eigen praktijk kunt toepassen.”